Travma Sonrası Stres Bozukluğu Ve Stresle Başa Çıkma Üzerine Genel Bir Derleme
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.11429872Anahtar Kelimeler:
Travma, Travmatik Deneyim, Stres, Travma Sonrası SemptomlarÖzet
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), gerçek bir ölüm tehdidi, ağır yaralanma veya bireyin fiziksel bütünlüğünü tehdit eden bir durumla karşılaşmasıyla veya bu duruma tanık olmasıyla ortaya çıkabilen, özgül semptomlarla kendini gösteren psikolojik bir bozukluktur. TSSB'nin nedenleri oldukça komplike olup travmatik yaşantılar kadar çevresel veya kişisel faktörler de rol oynamaktadır. Bunlar arasında travmanın cinsiyet, yaş, genetik yatkınlık, kişilik özellikleri ve sosyal destek gibi özellikleri, travmanın cinsi, şiddeti ve süresi gibi faktörler, travma sonrası aldığı destek ve kişisel başa çıkma becerileri yer alır. Bu bozukluğun semptomları arasında tekrarlayan kabuslar, aşırı uyarılma, duygusal donukluk ve stres vericilerden kaçınma bulunmaktadır. Bu semptomlar, kişinin işlevselliğini, ilişkilerini ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemekte olup TSSB teşhisi, semptomların belirtilerinin en az altı ay boyunca devam ettiğinde konulmaktadır. TSSB'nin tedavisi, psikoterapi ve farmakoterapi gibi farklı yöntemlerin kombinasyonları içerebilmektedir. Farmakoterapi, semptomların yönetimine yardımcı olabilir, ancak tek başına tedavi olarak kullanılmamalıdır. Bilişsel davranış terapisi (BDT), kişinin travma sonrası semptomlarını yönetme becerilerini geliştirmeye odaklanırken, göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR) terapisi, travmatik hatıraların etkisini azaltmaya yardımcı olabilmektedir. Tedavi planı, bireyin ihtiyaçlarına, semptom şiddetine ve tercihlerine göre belirlenmektedir, kişiye özgüdür. TSSB'nin etkileri, bireyin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilmektedir. Bu nedenle, erken tanı ve uygun tedavi önemlidir. Ayrıca, toplumda TSSB hakkında farkındalığın artırılması ve destekleyici kaynaklara erişimin kolaylaştırılması da önemlidir. Bu geliştirmeler sağlandığı takdirde, TSSB olan bireylerin daha iyi bir yaşam kalitesine sahip olmalarına, gereken desteği almalarına ve iyileşme süreçlerine katkıda bulunulabilir. Bu çalışmada, literatürün derlemesi yapılarak Travma Sonrası Stres Bozukluğu ve bu bozukluğun yaratmış olduğu stres üzerine genel bir gözden geçirme amaçlanmıştır.
Referanslar
Alpay, H. L. ve Çelik, D. (2022). Karmaşık travma sonrası stres bozuluğu: Bir gözden geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14(4), 589-596.
Andreasen, N. C. (2010). Posttraumatic stress disorder: a history and a critique. Annals of the New York Academy of Sciences, 1208(1), 67–71.
Amerikan Psikiyatri Birliği. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5. baskı). Washington, DC: American Psychiatric Association.
Arvay, M. J. (2001). Secondary traumatic stress among trauma counsellors: What does the research say? International Journal for the Advancement of Counselling, 23(4), 283-293.
Bolu, A., Erdem, M. ve Öznur, T. (2014). Travma sonrası stres bozukluğu. Anadolu Tıbbi Araştırmalar Dergisi, 8(2), 98-104.
Breslau, N., Davis, G. C., Andreski, P., (1997). Sex differences in posttraumatic stress disorder. Arch Gen Psychiatry, 54(11), 1044-1048.
Cicarelli, S. K. ve White, J. N. (2016). Psikolojik Bozukluklar, Şahin, D (Ed. ), Psikoloji bir keşif gezintisi (s. 461-464). Nobel Akademik Yayıncılık.
Cloitre, M., Stolbach, B. C., Herman, J. L., Kolk, B. van der, Pynoos, R., Wang, J., Petkova, E. (2009). A developmental approach to complex PTSD: Childhood and adult cumulative trauma as predictors of symptom complexity. Journal of Traumatic Stress, 22 (5), 399–408.
Cufta, M. (2016). Stres ve dini inanç. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(5), 50-70.
Çiller, A., Köskün, A. ve Akça, A. Y. E (2022). Post traumatic stress disorder and behavioral therapy intervention techniques used in treatment. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar Dergisi, 14(4), 499-509.
Çolak, B., Kokurcan, A. ve Özsan H. (2010). Dsm’ler boyunca travma kavramının seyri. Kriz Dergisi, 18(3), 19-25.
Ehlers, A.,ve Clark, D. M. (2000). A cognitive model of posttraumatic stress disorder. Behaviour Research and Therapy, 38(4), 319–345.
Garcia, K. L. (2018). Posttraumatic stress disorder in the National Comorbidity Survey. Archives of General Psychiatry, 52(12), 1048-1060.
Geyran, P., Ç. (1995). Travma sonrası stres bozukluğu ile ilişkili nörobiyolojik kanıtlar. Düşünen Adam, 8(1), 9-18.
Güçlü, N. (2001). Stres yönetimi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 91-109.
Hinton, D. E., & Kirmayer, L. J. (2013). Local responses to trauma: Symptom, affect, and healing. Transcultural Psychiatry, 50(5), 607–621.
Işıklı, S. ve Keser, E. Travma sonrası stres bozukluğunda duygular ve duygu düzenleme Vatan S, editör. Duygu Düzenleme. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020. 55-63.
Johnson, R. S., & Brown, T. F. (2012). Diagnostic issues in posttraumatic stress disorder: Considerations for the DSM-IV. Journal of Abnormal Psychology, 102(1), 12-19.
Karadağ, M., Gökçen, C. ve Sarp, S. A. (2020). Bir çocuk ve ergen psikiyatrisi kliniğine başvuran travma sonrası stres bozukluğu olgularının sosyodemografik ve tanısal özellikleri. Akdeniz Tıp Dergisi, 6(3), 424-429.
Kessler, R. C., Aguilar-Gaxiola, S., Alonso, J., Benjet, C., Bromet, E. J., Cardoso, G., Koenen, K. C. (2017). Trauma and PTSD in the WHO World Mental Health Surveys. European Journal of Psychotraumatology, 8(5), 3-13.
Koenen, K. C., Amstadter, A. B., & Nugent, N. R. (2009). Gene-environment interaction in posttraumatic stress disorder, An update. Journal of Traumatic Stress, 22(5), 416–426.
Kokurcan, A., Özsan, H., H. (2012). Travma kavramının psikiyatri tarihindeki seyri. Kriz Dergisi, 20(1), 19-24.
Lanius, R. A. (2015). Trauma-related dissociation and altered states of consciousness: a call for clinical, treatment, and neuroscience research. European Journal of Psychotraumatology, 6(1), 27905.
Lotfi, S., ve Başçıllar, M. (2017). Travma sonrası stres bozukluğu ve sosyal hizmet. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (3), 275-286.
Mega, F. (2020). Travma sonrası stres bozukluğu tanısının tarihsel süreci, çocuklarda klinik seyri ve bdt uygulamaları. Psikoloji Araştırmaları Dergisi,1(1), 24-29.
Özgen, F. ve Aydın, H. (1999). Travma sonrası stres bozukluğu. Klinik Psikiyatri Dergisi, 1, 34-41.
Özten, E. ve Sayar, G. (2015). Eşik altı travma sonrası stres bozukluğu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar Dergisi, 7(4), 348-355.
Pless Kaiser, A., Cook, J. M., Glick, D. M., & Moye, J. (2018). Posttraumatic stress disorder in older adults: A conceptual review. Clinical Gerontologist, 1–18.
Ray, S. L. (2008). Evolution of Posttraumatic Stress Disorder and Future Directions. Archives of Psychiatric Nursing, 22(4), 217–225.
Sığrı, Ü. (2007). Geçici ve daimi personelin stres faktörlerinin, belirtilerinin, yatkınlıklarının ve stresle baş etme tarzlarının mukayeseli analizi. Öneri Dergisi,177-188.
Tekin, E., Çilesiz, Y. Z., ve Gede, S. (2019). Farklı meslek gruplarında çalışanların algılanan stres düzeyleri ve stresle başa çıkma tarzları üzerine bir araştırma. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9(1), 79-89.
Yavuz, K ve Karatepe, H. (2015). Travma sonrası stres bozukluğunun psikoterapisi. Turkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics, 8(1), 44-52.
Wilson, J. P. (1994). The historical evolution of PTSD diagnostic criteria: from Freud to DSM-IV. Journal of Traumatic Stress, 7(4), 681-698.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Uluslararası Sosyoloji ve Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 