Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Travma Sonrası Büyüme ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Üzerinde Depremin Etkisi Hakkında Bir Derleme

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.13379990

Anahtar Kelimeler:

Deprem, Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Travma Sonrası Büyüme, Stresle Başa Çıkma Tarzları

Özet

Depremler, hiç beklenmedik bir zamanda meydana gelen, meydana geldiği toplumu ve orada yaşayan insanları psikolojik olarak derinden etkileyen, can, mal ve ekonomik kayıplara neden olan doğal afetlerden biridir. 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremler psikolojik travmaya yol açarak kişilerin hem sağlığını hem de psikolojik sağlıklarını negatif yönde etkilemiştir. Deprem yaşayan kişilerde başta Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), depresyon ve kaygı olmak üzere birçok psikolojik belirtiler görülebilmektedir. Travmatik olaylar genellikle insanları ruhsal, bedensel ve sosyo-ekonomik açıdan negatif etkilemektedir. Fakat bazı durumlarda yaşanan travmalar olumlu etkiler yaratarak bireyde gelişime sebep olmaktadır. Travma sonrası büyüme, travmatik yaşantı sonrasında kişinin bu stresle başa çıkarak gösterdiği gelişimdir.

Referanslar

Akman, S. (2004). Stresin nedenleri ve açıklayıcı kuramlar. Türk Psikoloji Bülteni, 34-35: 40-55.

Allen, R. J. (1983). Human stress: Its nature and control. NY: Mc Millan Publishing Company.

Altınöz, A. E. ve Kaptanoğlu, C. (2018). İnsan kaynaklı kitlesel travmatik olaylar ardından gelişen ruhsal durumlar ve bozukluklar. Psikiyatride Güncel, 8(1), 1-8.

American Psychiatric Association (1987). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, DSM-III-TR (Text revision). Washington, DC: American Psychiatric Association.

American Psychiatric Association (1994). Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders, DSM-IV (4th edition). Washington, DC: American Psychiatric Association.

American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of mental Disorders, DSM-IV-TR (Text revision). Washington, DC: American Psychiatric Association.

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, DSM-5 (5th edition). Washington, DC: American Psychiatric Association.

American Psychiatric Association (2013). Highlights of changes from DSM-IV-TR to DSM-5. American Psychiatric Publishing, 1-19.

American Psychiatric Association. (1952). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, DSM-I (1st edition). Washington, DC: American Psychiatric Association.

American Psychiatric Association. (1968). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, DSM-II (2nd edition). Washington, DC: American Psychiatric Association.

American Psychiatric Association. (1980). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, DSM-III (3rd edition). Washington, DC: American Psychiatric Association.

Aydın, Y. (2017). Yetişkinlerin stres düzeyleri ve stresle baş etme yolları ile sergilenen dikkat eksikliği belirtileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi] Toros Üniversitesi.

Basut, E. ve Erden, G. (2005). Suça yönelen ve yönelmeyen ergenlerin stres belirtileri ve stresle başa çıkma örüntüleri yönünden incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 12(2), 48-55.

Başoğlu, M., Kılıç, C., Şalcıoğlu, E., ve Livanou, M. (2004). Prevalence of posttraumatic stress disorder and comorbid depression in earthquake survivors in Turkey: An epidemiological study. Journal of Traumatic Stress, 17(2), 133-141.

Başoğlu, M., Şalcıoğlu, E. ve Livanou, M. (2007). A randomized controlled study of single-session behavioural treatment of earthquake-related posttraumatic stress disorder using an earthquake simulator. Psychological Medicine, 37, 203-213.

Bınar, E. S. (2011). Sığınmaevinde kalan kadınların algıladıkları sosyal destek ile stresle başa çıkma tarzları ve umut düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.

Boztaş, M.H., Aker, A.T., Munir, K., Çelik, F., Aydin, A., Karasu, U. ve Mutlu, E.A. (2019). Post traumatic stress disorder among adults in the aftermath of 2011 Van-Ercis earthquake in Turkey. Turk J Clin Psychiatry, 23, 380-388.

Breslau, N., Davis, G. C., Andreski, P. ve Peterson, E. (1991). Traumatic events and posttraumatic stress disorder in an Urban population of young adults. Archives of General Psychiatry, 48, 216-222.

Budak, S. (2009). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.

Calhoun, L. G. ve Tedeschi, R. G. (1999). Facilitating posttraumatic growth: A clinician's guide, Charlotte: Routledge.

Calhoun, L.G., ve Tedeschi, R.G. (1998). Beyond recovery from trauma: Implications for clinical practice and research. Journal of Social Issues, 54, 323-337.

Cervatoğlu Geyran, P. (2000). Psikolojik travma ve sonuçları: tarihsel arka plan ve güncel kavramlar üzerine gözden geçirme. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 8(1), 9-12.

Dabrowska, A. ve Pisula, E. (2010) Parenting stress and coping styles in mothers and fathers of pre-school children with autism and down syndrome. Journal of Intellectual Disability Research, 54, 266-280.

Doğan, A. (2011). Adolescents posttraumatic stress reactions and behavior problems following Marmara earthquake. European Journal of Psychotraumatology, 2, 1- 9.

Doğançay, H. M. (2021). Travma yaşamış üniversite öğrencilerinde travma sonrası büyümeyi yordayan değişkenlerin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.

Dursun, P. ve Söylemez, İ. (2020). Travma sonrası büyüme: gözden geçirilmiş son model ile kapsamlı bir değerlendirme. Türk Psikiyatri Dergisi, 31(1), 57-68.

Dürü, Ç. (2006). Travma sonrası stres belirtileri ve travma sonrası büyümenin çeşitli değişkenler açısından incenlenmesi ve bir model önerisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi] Hacettepe Üniversitesi.

Eryılmaz, A. (2009). Ergenlik döneminde stres ve başa çıkma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 20-37.

Eskin, M., Harlak, H., Demirkıran, F. ve Dereboy, Ç. (2013). Algılanan stres ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik analizi. New Symposium Journal, 51(3), 132-140.

Eşsizoğlu, A., Yaşan, A., Bülbül, İ., Önal, S., Yıldırım, E. A. ve Aker, A. (2009). Güneydoğudaki terörist saldırılarından sonra görülen TSSB oranları. Türk Psikiyatri Dergisi. 20(2), 118-126.

Folkman, S. (2010). Stress, coping, and hope. Psycho-Oncology, 19: 901–909.

Folkman, S. ve Lazarus, R. S. (1980). An analysis of coping in a middle-aged community sample. Journal of Health and Social Behavior, 21(3), 219–239.

Goenjian, A., Karayan, I., Pynoss, R., Minassian, D., Najarian, L., Steinberg, A. ve ark. (1997). Outcome of psychotherapy among early adolescents after trauma. American Journal of Psychiatry, 144, 536-542.

Gönüllü Güçlü, O. Arslan, Ö., Erkıran, M. ve Gedikbaşı, A. (2013). Fetal anomali nedeniyle terminasyon uygulanan kadınlarda mizaç ve karakter özelliklerinin travma sonrası stres bozukluğu ile ilişkisi. Nöropsikiyatri Arşivi, 50,161-168.

Helzer, J. E., Robins, L. N. ve McEvoy, L. (1987). Posttraumatic stress disorder in the general population: findings of the epidemiologic catchment area survey. N. Engl. J. Med. 17(26), 1630-1634.

Işıkhan, V. (2004). Çalışma hayatında stres ve başa çıkma yolları. Ankara: Sandal Yayınları.

İnci, F. ve Boztepe, H. (2013). Travma sonrası büyüme: Öldürmeyen acı güçlendirir mi? Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(2), 80-84.

Kaplan, H. I. ve Sadock, B. J. (2004). Klinik Psikiyatri. New York: Nobel Tıp Kitabevleri.

Kaptanoğlu, C. (1991). İşkencenin ruhsal etkileri [Yayınlanmamış tıpta uzmanlık tezi] Anadolu Üniversitesi.

Kaya, F., Yıldız, S., Atsız, O. ve Aghayeva, S. (2017). Stresle başa çıkma tarzları ile duygusal emek ilişkisi: Üniversite öğrencileri örneği, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(3), 159-169.

Kılıç, C. (2008). Depremzedelerde ruh sağlığı hizmeti kullanımı. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(2), 113-123.

Lazarus, R. S. ve Folkman S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer.

Marsella, A. J. ve Jash-Scheuer, A. (1988). Coping, culture, and healthy human development: A research and conceptual overview. In P.R. Dasen, S.W. Berry, N.Sartorius (Ed). Health and cross-cultural psychology toward applications. London: Sage Publication.

Mercandağı, E. (2020). Alkol ve madde kullanım bozukluğunda travma belirtileri ve ilişkili etmenler [Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi] Sakarya Üniversitesi.

Mowrer, O. H. (1960). Learning theory and behavior. John Wiley & Sons Inc.

Nakajima, Ş. (2012). Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 150-155.

Özçetin, A., Maraş, A., Ataoğlu, A. ve İçmeli, C. (2008). Deprem sonucu gelişen travma sonrası stres bozukluğu ile kişilik bozuklukları arasındaki ilişki. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 2, 8-18.

Özgen, F. ve Aydın, H. (1999). Travma sonrası stres bozukluğu. Klinik Psikiyatri, 1, 34- 41.

Özgölet, B. M. ve Utkucu, M. (2021). Depremin yıkıcı etkisiyle başa çıkmada etkili olan etkenler. Academic Perspective Procedia, 4(2), 89-98.

Öztürk, M.O. ve Uluşahin, A. (2015). Ruh sağlığı ve bozuklukları. 13.Baskı, Ankara: Nobel Tıp Kitapevleri.

Poyraz, E. (2009). İlköğretim ve ortaöğretim okulu öğretmenlerin örgütsel stres kaynakları ve stresle başa çıkma yolları [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Yeditepe Üniversitesi.

Pynoos, R. S., Goenjian, A., Tashjıan, M., Karakashian, M., Manjikian, R., Manoukıan, G., Steinberg, A.M. ve Fairbanks, L.A. (1993). Post-traumatic stress reactions in children after the 1988 Armenian earthquake. British Journal of Psychiatry, 163(02), 239-247.

Rowshan, A. (2000). Stres yönetim: Hayatınızın sorumluluğunu almak için stresi nasıl yönetebilirsiniz (Çev. Şahin Cüceloğlu). İstanbul: Sistem Yayıncılık.

Sabuncuoğlu O., Çevikaslan A. ve Berkem M. (2003). Marmara depreminden etkilenen iki ayrı bölgede ergenlerde depresyon, kaygı ve davranış. Klinik Psikiyatri, 6, 189-197.

Schaefer, J. A. ve Moos, R. H. (1998). The context for post-traumatic growth: Life crises, individual and social resources, and coping. Tedeschi, R. G., Park, C. L. ve Calhoun, L.G. (Eds.), Post-traumatic growth: Positive changes in the aftermath of crisis içinde (s. 99-125). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.

Sungur, M. Z. (1999). İkincil travma ve sosyal destek. Klinik Psikiyatri Dergisi, 2, 105-108.

Şahin, C. ve Sipahioğlu, Ş. (2002). Doğal Afetler ve Türkiye. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. Ankara.

Şimşek Arslan, B. (2017). Psikiyatri kliniğinde yatan bireylerin stresle başa çıkma tarzları ile hemşirelik bakımını algılayışlarının travma sonrası büyüme düzeyine etkisi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Akdeniz Üniversitesi.

Şimşek, Ş., Fettahoğlu, E. Ç. ve Özatalay, E. (2011). Cinsel istismara uğramış çocuklarda ve ebeveynlerinde travma sonrası stres bozukluğu. Dicle Tıp Dergisi, 38(3), 318-324.

Tedeschi, R. G. ve Calhoun, L. G. (1995). Trauma & transformation: Growing in the aftermath of suffering. Sage Publications.

Tedeschi, R. G. ve Calhoun. L. G. (1996). The posttraumatic growth inventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Traumatic Stress, 9, 455-471.

Tedeschi, R.G., Park, C. L., ve Calhoun, L. G. (1998). Posttraumatic growth: Conceptual issues. Posttraumatic growth: Positive changes in the aftermath of crisis. London: Lawrence Erlbaum Associates.

Wastell, C. (2005). Understanding trauma and emotion: Dealing with trauma using an emotion-focused approach (1. baskı). Avusturalya: Allen & Unwin.

Weiss, T. (2004). Correlates of posttraumatic growth in married breast cancer survivors. Journal of Social and Clinical Psychology, 23(5), 733-746.

Werdel M. B. ve Wicks R. (2012). Primer on posttraumatic growth: An introduction and guide. New Jersey. John Wiley and Sons.

Yılmaz, M. ve Zara, A. (2016). A curvilinear relationship between grief intensity and growth was found.

Perceiving the loss as traumatic event was found to be significantly related with higher levels of PTG. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17, 5- 11.

Yurtsever, H. (2009). Kişilik özelliklerinin stres düzeyine etkisi ve stresle başa çıkma yolları: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Dokuz Eylül Üniversitesi.

Zisook, S. ve Zisook, S. A. (2005). Death, dying and bereavement. B.J. Sadock, V.A. Sadock (Ed.), Kaplan and Sadock’s Comprehensive Textbook of Psychiatry (8. Edition) içinde (2367-93). Philadelphia: Lipincott Williams and Wilkins.

Yayınlanmış

2024-09-09

Nasıl Atıf Yapılır

ORÇAN, G., & KARAAZİZ, M. . (2024). Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Travma Sonrası Büyüme ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Üzerinde Depremin Etkisi Hakkında Bir Derleme. Uluslararası Sosyoloji Ve Ekonomi Dergisi, 5(6), 957–974. https://doi.org/10.5281/zenodo.13379990

Aynı yazar(lar)ın dergideki en çok okunan makaleleri

1 2 3 > >>